"Gè maokt er mar iets van"
Zijn grote laarzen staan voor het spreekgestoelte. Zijn blauwe overall hangt er overheen. Op de kist ligt zijn herkenbare boerenpet. Deze week mocht ik het levensverhaal van Jan opschrijven. Bij zijn afscheid zijn alleen zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen aanwezig. Het is de eerste uitvaart die ik begeleid sinds het Corona-virus in Nederland is uitgebroken.
Jan en Jo zijn bijna 60 jaar samen geweest. Samen was ook echt samen. Tot hun 65e melkten ze met de hand iedere ochtend samen hun 8 melkkoeien. Net zoals bij veel boerengezinnen van die generatie speelden hun leven zich echt af op het erf. Slechts één keer gingen Jan en Jo samen op reis naar Canada. “Want oew eige bed slaopt toch het fijnst.”
Terwijl ik het verhaal van Jan en Jo opschrijf, zie ik de vergelijking met onze eigen situatie op dit moment. Sinds drie weken ben ik samen met mijn gezin ook continue rondom huis. Mijn man en ik werken om de beurt boven op zolder. We verzorgen en vermaken onze kinderen zoveel mogelijk in de tuin en alle uitjes en weekendjes weg zijn voorlopig geannuleerd. We zien onze zomervakantie in Frankrijk al in duigen vallen, maar mijmeren dat het al heerlijk zou zijn als we om de hoek kunnen gaan kamperen.
En ook de dood is opeens weer een constante factor in ons leven. Medische zorg is geen vanzelfsprekendheid meer, maar een groot goed. Net zoals vroeger. Dat blijkt wel uit het ritueel dat ontstaat bij de voordeur van de boerderij van Jan en Jo. Buurtgenoten leggen een strobos neer met vijf bakstenen er bovenop. Als ik op internet zoek naar de achtergrond van dit oud Brabants gebruik, lees ik dat het eeuwen geleden is ontstaan om het publiek te waarschuwen dat er iemand in het betreffende huis aan een aanstekelijke ziekte overleden was.
Deze week is het vooral een mooi symbolisch gebaar om de familie te laten weten dan hun verdriet wordt gezien en gedeeld. Net zoals een aantal andere rituelen die ontstaan omdat mensen niet aanwezig mogen zijn bij het afscheid in het crematorium: vrienden en bekenden nemen op afstand afscheid van Jan in zijn eigen stal. Ze zwaaien hem uit langs de kant van de weg als hij voor de laatste keer het erf verlaat. Bij het kerkhof, waar Jan vrijwilliger was, stopt de rouwauto kort en brengen zijn collega’s hem een laatste groet. Jo en de kinderen hebben iedere keer een brok in hun keel en ik ook...
Na het intieme afscheid in de kleine zaal van het crematorium, zwaaien we Jan uit in de stralende zon. Ik denk nog één keer aan zijn laatste woorden: “Het is goed zo! Gè maokt er mar iets van, ik ben klaor…”
Op dit moment gelden er vanwege de corona-maatregelen beperkingen voor uitvaarten. Ik lees de berichten over overledenen die een heel sober afscheid krijgen en dat grijpt me naar de keel. Ik ben ervan overtuigd dat ritueelbegeleiders juist nu een belangrijke meerwaarde kunnen leveren. Zelfs als het afscheid maar met een handjevol mensen is. Samen met andere uitvaart-professionals kunnen wij helpen om betekenis te geven aan het moment. Zodat het afscheid nog steeds een houvast in loslaten is.